Dermatoonkologiya nədir ?

Dermatoonkologiya dermatologiyanın bir parçası olub dəri xəstəlikləri içərisində ən töhlükəli sağlıq problemi olan dəri xərçəngi sahəsini elmi cəhətdən öyrənir və müalicə-profilaktika tədbirlərini insanlığa təklif  edir.

Dəri xərçəngi geniş yayılıb ?

Ümumiyyətlə insanda görülən ən yayğın bədxassəli törəmələr dəri xərçəngi hesab edilir. İnsidenti daxili orqanların xərçəngindən daha çoxdur. Get-gedə dəri xərçənginin insidenti artmaqdadır. 

Dermatoonkoloq kimdir ?

Dəri xərçənginin diaqnostikası və müalicəsiylə məşqul olan dermatoloq həkimə dermatoonkoloq deyirlər. Dermatoonkoloqlar dəri və zöhrəvi xəstəlikləri mütəxəssisləridirlər. Dermatoonkologiya isə dermatovenerologiyanın bir budağıdır.

Dermatoonkoloqun vəzifəsi nədir  ?

Dermatoonkoloqların əsas vəzifəsi dəri xərçənginin erkən diaqnostikasını təmin etməkdir. Cünki, daxil orqanları bədxassəli törəmələrində olduğu kimi dəri xərçəngindən də yalnız erkən diaqnoz və müalicə ilə qurtulmaq mümükündür.

Dəri xərçəngi öldürür ?

Bəli gecikmiş dəri xərçəngləri, başda melanoma olmaqla insan həyatına son verə bilər. Cünki, bəzi dəri xərçənglərinin metastaz və öldürmə qabiliyyəti daxili orqan xərçənglərindən daha yüksəkdir. Erkən diaqnoz üçün isə xəstələrin dərisində meydana gələn törəmələrə və xallara qarşı duyarlı olmalıdırlar, onları aşkar edər-etməz dermatoloqa müayinə etdirməlidirlər.

Dəri xərçəngi diaqnozu necə qoyulur ?

Dəri həkimi əsasən dermatoskop müayinəsi ilə törəmələrin mənşəyini təyin edir və diaqnoz qoyur. Dermatoskopiya nəticəsinə uyğun olaraq dəri həkimi törəmənin çarəsinə baxır. Dermatoskop lupaya bənzər alətdir. Dermatoloq müayinə sırasında bədxassəli əlamətlər aşkarlayarsa törəmənin xaric edilməsi üçün pasiyenti cərraha istiqamətləndirə bilər. Tərəddüt içərisində qalarsa dəqiqləşdirmələr üçün törəmədən biospiya ala bilər. Əgər xoşxassəli olduğunu təyin edərsə o zaman törəməni saxlaya da bilər.

Dəri xərçənginin müalicəsi necə aparılır  ?

Dəri xərçənginin müalicəsi sadəcə cərrahi müdaxilələrə dayanmır. Kremlər, həblər ilə də bəzi dəri xərçəngi müalicəsi aparılır. Dəri xərçənginin yandırılması üsulları da vardır. Ənənəvi olaraq dəri xərçəngi krioterapiya üsulu ilə də dondurularaq yandırıla bilir.

Dərinin bədxassəli törəmələri necə yaranır  ?

Dəri xərçəngi əksər hallarda sağlam dəridən meydana gəlir. Amma uşaqlıqdan mövcüd olan anadangəlmə xalların və törəmələrin üzərində də dəri xərçəngi yarana bilər. Əgər uşaqlarda anadangəlmə xallar varsa valideynlər bilməlidilər ki, övladları dəri xərçəngi riski daşıyırlar. Bu səbəbdən zamanında dermatoonkoloq müayinəsi vacibdir.

Dəri xərçəngindən necə qorunaq  ?

Melanoma, bazalioma (BCC), yastı hüceyrəli karsinoma (SCC) əsasən günəşin ultrabənövşəyi şüalarının vurduğu bölgələrdə meydana gəlir. Bu səbəbdən soydaşlarımıza hər zaman günəşdən həm fiziki, həm də kimyəvi yollarla qorunması tövsiyyə olunur. SPF kremlər istifadə edilməlidir. 

Dəri xərçənginin növləri çoxdur ?

Dəri xərçənginin iki növü var. Melanotik dəri xərçəngi və non-melanotik dəri xərçəngi. Bundan əlavə dəridə yaranan lakin hüceyrə mənşəyi dəriyə aid olmayan dəri xərçəngi də yarana bilər. 

Melanoma nədir ?

Melanoma melanotik dəri xərçənginin klassik nümunəsidir. Qara rəngli xallara bənzəyən xərçəng növüdür və metastaz vermə qabiliyyətinə malikdir. İrəliləmiş formada qanayan qara xallar kimi özünü göstərir. Qara xalda açıq yaralar da meydana gələ bilər. 

Melanoma nədən yaranır ?

Melanoma anadangəlmə xallardan yarana bilər.  Anadangəlmə xallar melanoma riski daşıyır. Ona görə andangəlmə xalların və qəhvəyi ləkələrin çarəsinə vaxtında baxılmalıdır. Lakin melanoma sağlam dəridən başlanğıc götürə bilər. Bu zaman melanoma ilk vaxtlarda adi xala bənzəyə bilər.

Melanoma dərinin hansı nahiyyəsində yaranır ?

Melanoma dərinin açıq sahələrində yaranır. Üzdə, qollarda, əllərdə, baldırda və s. Yəni günəşin birbaşa vurduğu sahələrdə. Melanoma saçlı dəridə də yarana bilər. Hətta dırnaq qaralma ilə özünü göstərən akral melanoma barmaq uclarında da yaranır. 

Bazal hüceyrəli karsinoma nədir ?

Bazal hüceyrəli karsinoma (BCC) və ya köhnə adı ilə bazalioma non-melanotik dəri xərçəngin ən sıx görülən növüdür. Ümumiyyətlə BCC insanda rast gəlinən ən yayğın onkoloji problemdir. Nadirən qara olur. Əsasən dəri rəngində olur. 

Bazal hüceyrəli karsinoma metastaz verir ?

Bazal hüceyrəli karsinoma (BCC) və ya köhnə adı ilə bazalioma metastaz vermir. Yənu uzaq orqanlara metastaz verərək xəstəni öldürmür. Lakin yerli invaziya yolu ilə olduğu nahiyyəni eybəcərləşdirərək funksional pozuntular yarada bilər.

Bazal hüceyrəli karsinoma müalicəsi necədir ?

Dermato-onkoloq tərəfindən erkən mərhələdə bazal hüceyrəli karsinomanın müalicəsi krioterapiya təşkil oluna bilər. BCC-nin növündən asılı olaraq immunomodulyator topikal terapiya ilə müalicələr yazıla bilər. Dəri cərrahiyyəsinin bir parçası olaraq dəri xərçəngi cərrahi yolla ləğvi də mümkündür. Bu işdə dermatoloq ilə bir yerdə plastik cərrahlar da iştirak edə bilər. Böyük ölçülü BCC müalicəsi zamanı şüaterapiyası da verilir. 

Xala bıçaq dəyə bilər ?

Xala bıçaq dəymək olmaz ifadəsi artıq köhnəlmiş bir ifadədir. Heç bir əsası yoxdur. Əksinə çıxarılmalı olan xallar çıxarılmasa gələcəkdə dəri xərçənginə çevrilərək insanın həyatına son qoya bilər. 

Dermatoskopiya nədir ?

Dermatoskop aləti vasitəsi ilə dəri xərçənginin təyini üsuludur. Lakin günümüzdə dermoskop vasitəsi ilə dəri xəstəliklərini, xoşxassəli dəri törəmələrini də tanımaq olur.